Het is donderdag 11 januari, de dag voor haar veertigste verjaardag. Paula (donkerbruin haar, blauwe ogen) staat samen met Jan (blond haar, blauwe ogen), David (bruin haar, blauwe ogen) en Katrien (blond haar, blauwe ogen) aan de bar in Utrecht na te praten over een voorstelling van Harold.
Harold had een kleine dertig jaar geleden een affaire met Joan, toen hij zijn stuk Bedrog schreef. Paula is Paula Bangels, één van de huisregisseurs van De Paardenkathedraal. Harold is Harold Pinter, Brits toneelschrijver.
Het is niet moeilijk te raden waar het stuk Bedrog van Harold Pinter over gaat. Inderdaad, over een buitenechtelijke affaire. Pinter, meestal meester van het onbegrip, past echter een paar trucs toe om van het stuk geen platte draak te maken. Hij presenteert de scenes van achter naar voren.
In de eerste scene komen de ex-minnaars Jan/Jerry en Katrien/Emma elkaar weer tegen, en halen ongemakkelijk hun herinneringen op. Daarna ontdekken we als toeschouwers wat er aan vooraf ging; Pinter ontrafelt de ontstaansgeschiedenis van dat ongemakkelijke gevoel. Regiseusse Bangels laat de spelers telkens een jaartal op een doek schilderen, zodat we ook begrijpen dat we in de tijd teruggaan.
Pinter houdt het stuk ook spannend door te spelen met het thema bedrog. De mooiste scene in het stuk vond ik een dialoog tussen de minnaar en de bedrogen echtgenoot (David/Robert). De minnaar komt erachter dat de bedrogen echtgenoot (die ook zijn oudste vriend is) al lang wist van het overspel van zijn vrouw. De minnaar voelt zich op zijn beurt bedrogen, en in een prachtige omkering begint hij te tieren waarom hij (de bedrogen echtgenoot) hem (de bedrieger) dat niet eerder verteld heeft…
Het stuk wordt gespeeld door drie acteurs van Het Raamtheater, een Antwerps gezelschap. Hun Belgische tongval geeft onwillekeurig een zekere schwung aan het thema, alsof het eigenlijk best een goed idee is om eens buiten de pot te p**ssen. Bovendien is het stuk grappig — eerder gniffelgrappig dat schatergrappig, maar toch grappig — in tegenstelling tot wat sommige recensies ons willen doen geloven. Pinter is in staat een sterke dialoog te schrijven, en met name David Cantens in de rol van bedrogen echtgenoot spuwt met veel plezier zijn venijn op het podium. Jammer is wel dat de acteurs niet altijd de tijd nemen om hun opmerken te laten “indalen” — de reactie op een verbale klap komt soms wel heel vlug.
Na afloop van de voorstelling had ik een discussie of het moderniseren van het stuk (de setting, de jaartallen op het doek) wel zo gepast was. Iemand vond het stuk in de geschetste verhoudingen gedateerd overkomen, een culturele chic van eind jaren zeventig, en de verhoudingen nèt niet meer van onze tijd. De regisseuse – was mijn mening – had er juist goed aan gedaan er geen tijdsbeeld te van willen maken, en had goddank mobieltjes van het podium geweerd. Ieder op onze manier voelden we heel subtiel hoe het stuk (uit 1978) zweefde tussen een ‘oude’ klassieker en een ‘modern’ stuk — een veeg teken van het langzaam kantelen van de tijd. Toch kreeg ik de indruk dat het stuk van de toneelschrijver de tand des tijds kon weerstaan. Ook al wordt Harold (grijs haar, blauwe ogen) 10 oktober al weer zevenenzeventig.
