Bij Russische literatuur denk ik vooral aan monumentale romanciers met imposante realistische epossen uit de 19e eeuw. Mijn kennis van Russische boeken houdt grotendeels op bij Tolstoj en Gogol. Uit de afgelopen 100 jaar heb ik hooguit een enkele emigrant als Nabokov of een dissident als Solzjenitsyn gelezen. Tijd om deze lacune wat te vullen, middels de recente roman “De aardappeleters” van Dmitri Bavilski, verschenen bij De Arbeiderspers.
De stijl van de roman is niet zo makkelijk te generaliseren. Er zitten magisch-realistische elementen in, maar ook veel post-moderne grappen.
Zo hoeven de hoofdstukken gemerkt met een asterisk niet per se gelezen te worden. Dit zijn hoofdstukken met eindeloze opsommingen die los van het verhaal staan, bijvoorbeeld “Hoe je zelfmoord kunt plegen” of “Wat aan volmaaktheid doet denken”.
Ook word je weleens geconfronteerd met het feit dat je een roman leest: “In het begin van deze roman heb ik gezegd dat er in Tsjerdatsjinsk nog geen metro was aangelegd. Dat is dus niet waar. Voor mijn romandoeleinden is het noodzakelijk dat de stad er toch een heeft.”
Daarnaast heeft de roman geen duidelijk einde: “Over wat er daarna gebeurde, bestaan meerdere versies. […] Kiest u zelf maar.”
Leuk gevonden aan de roman vind ik de hoofdpersoon. Dat is Lidia, suppoost van middelbare leeftijd in een stoffig museum in een slaperig provinciestadje. Bavilski (geboren in 1969) beschrijft mooi hoe zij de stroperige tijd doorkomt tijdens haar dagen waarin bijna niets gebeurt. Twee gebeurtenissen zetten haar statische leven op zijn kop.
Een gerenommeerde Van Gogh-expositie doet het stadje aan. Niet alleen staat het museum plotseling in het middelpunt van alle aandacht. Ook moet Lidia haar geliefde rustige Hollandse Meesters verlaten om op de verwrongen werken van Van Gogh te passen, waar ze letterlijk misselijk van wordt.
Verder maakt zij kennis met Danila, een excentrieke vriend van haar zoon, die op een dag een naambordje in het museum probeert te stelen om haar aandacht te trekken. Een onwaarschijnlijke doch gepassioneerde relatie ontvouwt zich…
Hoewel het verhaal niet geheel bevredigend is, vond ik “De aardappeters” toch een bijzonder boek vanwege de vele poëtische beschrijvingen. Het plot lijkt een excuus te zijn voor Bavilski om vol verbeeldingskracht mooie zinnen en metaforen te kunnen construeren. De lijst met noten achterin is overigens niet overbodig, vanwege de talrijke verwijzingen naar Russische poëzie en cultuur.
