Londen en Wenen hadden er al een, net als Basel en Budapest, Hamburg en Kassel. Sinds kort hoort ook Amsterdam in dit rijtje thuis, van steden met een funerair museum. Dit heeft wel wat voeten in de aarde gehad. Al begin jaren ’90 werd de stichting Nederlands Uitvaartmuseum opgericht, die jaren bezig was met het vinden van een geschikte locatie. Uiteindelijk bood begraafplaats De Nieuwe Ooster onderdak aan het nieuwe museum Tot Zover.
Dichtbij de ingang van de monumentale dodenakker, de rustplaats van ondermeer Nescio, Theo van Gogh en Majoor Bosshardt, is een modern gebouwtje verrezen. ‘Wegens omstandigheden geopend’, staat op de poster bij de ingang. Via een horecaruimte komen we bij de ingang van het museum. De bar is tevens de kassa waar we toegangsbewijzen kunnen kopen. Een medewerkster raadt ons aan om de audiotour te gebruiken, omdat nog niet alle informatiebordjes gereed zouden zijn. ‘Have fun’, wenst ze ons toe.
In de grootste expositieruimte vond ik de kisten met attributen behorende bij de rituele uitvaarten van verschillende religies het meest interessant. Veel indruk maakte de video over een zeer persoonlijke uitvaart van een jongen die jong overleed aan MS. Ook opvallend waren de kaartjes met portretten van dierbare overledenen die in de ruimte zweefden, ingezonden door bezoekers.
Tevens waren er enkele vitrines over onderwerpen als het eerste crematorium in Nederland en het ontstaan van begrafenisfondsen. In het museum zijn verder voorwerpen te zien die te maken hebben met bijvoorbeeld het proces van crematie, maar ook met bijna vergeten rituelen om de doden te herinneren, zoals dodenmaskers, post-mortemfoto’s en haarwerkjes. Een laatste ruimte bevatte een collage met beelden van de dood in ons dagelijks leven (reclame, muziek, voorlichtingscampagnes).
Het museum vind ik zeker een aanwinst voor ons land. Uitvaart is misschien geen thema waar veel mensen direct aan denken bij museumbezoek, maar biedt talloze invalshoeken voor interessante tentoonstellingen over omgaan met de dood in heden en verleden en in verschillende culturen. Tot Zover is echter (nog) niet heel erg groot en ook vond ik de opstelling niet heel erg ‘levendig’ (excusez le mot). De opstelling in vitrines is vrij statisch en en er is relatief veel informatie in tekst en audio. Verder miste ik een globaal chronologisch overzicht van ontwikkelingen op uitvaartgebied door de eeuwen heen.
Misschien ben ik wel wat kritisch omdat ik deze zomer nog in het Museum für Sepulkralkultur in Kassel ben geweest, een van de grootste en oudste musea op dit gebied. Hier hebben ze de ruimte om allerlei grafzerken, monumenten, kleding en koetsen uit te stallen, met misschien wat meer aandacht voor de meer ‘romantische’ aspecten van de dood. De museumcollectie van Tot Zover is echter zeer uitgebreid, dus ik verwacht dat er regelmatig een nieuwe opstelling zal zijn.
Bijzonder is ook dat het museumcafé Roosenburgh uitzicht biedt op de begraafplaats. Het idee is dat bezoekers van de Nieuwe Ooster en museumgasten hier mengen. Dit lijkt me uniek voor Nederland, of zijn er ook andere begraafplaatsen waar je meer dan koffie en cake kunt nuttigen?
