Vroeger dacht ik dat “De Inktpot” zo genoemd werd omdat de buitenkant inktzwart was. Na de renovatie en schoonmaakbeurt van een paar geleden werd me duidelijk dat een van Utrechts meest kenmerkende gebouwen de naam dankt aan de opvallende vorm. Eigenlijk heette het gebouw HGB III, maar dat bekt toch minder lekker dan De Inktpot. Het voormalige NS-hoofdgebouw is tegenwoordig in gebruik door ProRail, beheerder van de railinfrastructuur.
Zaterdag was het open dag en konden burgers en buitenlui het interieur van De Inktpot aanschouwen…
Er waren behoorlijk veel nieuwsgierigen op de openstelling van het gebouw aan het Moreelsepark afgekomen. ProRail was daar goed op voorbereid, met folders, video’s en infostands (o.a. over vleermuizen die in het gebouw huizen), een historische fototentoonstelling, prima catering (onbeperkt petit fours eten) en zelfs kinderopvang. Dankzij de uitgebreide rondleiding door een gids werd ik heel wat wijzer. Bijzonder leuk om eens in dit gebouw rond te zwerven waar ik ontelbare malen langs ben gekomen!
Op de plek van De Inktpot bevond zich ooit een idyllisch landgoed met villa, Park Nieuweroord. Architect George Willem van Heukelom kreeg opdracht om op deze plek nieuwe kantoorgebouwen voor de uitdijende spoorwegen te bouwen, vlak naast HGB I en HGB II. Het is leuk om de verschillende stijlen te vergelijken: neoclassicistisch (HGB I), neorenaissance (HGB II), rationalisme/Amsterdamse School (HGB II). In de jaren ’90 is daar nog de moderne toren van HGB IV bijgekomen, met veel glas en staal.
Van Heukelom, ondermeer ontwerper van station Maastricht, gebruikte vooral baksteen. De 22 miljoen bakstenen maken De Inktpot tot het grootste bakstenen gebouw van Nederland. Vooral als je op de binnenplaats staat besef je de enorme omvang van het pand. Meer indrukwekkende cijfers: het gebouw rust op een fundering van 21 kilometer spoorrails. Voor de vloeren, deuren en meubilair is het eikenhout van twee Limburgse bossen gebruikt. De hoogste toren van het gebouw is ruim 60 meter hoog. Het was indrukwekkend om van de begane grond naar boven te kijken in de torenschacht.
Hoewel het gebouw van binnen en buiten een functionele indruk maakt, met weinig overbodige tierelantijnen, wees de gids ons toch op bijzondere details. Fraai bronzen deurbeslag, ingewikkelde bakstenen bogen in de trappenhuizen, veel glas-in-lood, monumentale klokken, bijzondere lettertypes om etages en kamernummers aan te duiden, grappige bankjes en nisjes in de kantoren. Jammer is wel dat de mooie doch zeer versleten tegelvloer in de gangen bedekt wordt door tapijt, omdat opknappen te kostbaar is. Verder is het eikenhouten meubilair uit Van Heukeloms tijd (die het gebouw als een soort Gesamtkustwerk beschouwde) grotendeels verdwenen, wegens gebrek aan ergonomische kwaliteiten.
Sinds de kunstmanifestatie Panorama 2000 is De Inktpot overigens ook landingsplaats van een UFO, ontworpen door Marc Ruygrok.
