Het leuke van een Open Monumentendag is dat je panden kunt bezichtigen waar je normaal niet snel binnenkomt. Zo was ik al jaren geïntrigeerd door de witte villa aan het Merwedekanaal, naast het parkeerterrein achter de Jaarbeurs. Als ik er langs fietste, stelde ik me wel eens voor hoe het was om daar te wonen.
Tijdens de Open Monumentendag was er veel belangstelling voor ‘villa Jongerius’, zo genoemd naar Jan Jongerius die de woning (eigenlijk ‘Bastiaanshof’ geheten) eind jaren ’30 liet bouwen. Deze Jongerius kwam eigenlijk uit een hoveniersfamilie, maar hij omarmde de moderne tijd en ging zich toeleggen op auto’s en andere voertuigen. In de volksmond werd hij ‘Jan Ford’ genoemd, omdat hij de grootste dealer werd van dit merk.
Hij was in meer opzichten vooruitstrevend: waarschijnlijk geïnspireerd door een bezoek aan Amerika, liet hij een voor Nederlandse begrippen erg moderne witta villa bouwen naar eigen ontwerp, met ondermeer veel art deco-elementen. Bijzonder was dat deze een stilistisch geheel vormde met het tegelijk gebouwde kantoorgebouw erachter. Alles was geheel symmetrisch gebouwd: elke ruimte in de villa (behalve de inmiddels verdwenen kapel) was aan weerszijden te vinden, elke boom in de tuin werd zowel links als rechts geplant.
De villa was in 1938 klaar, maar Jongerius (een bourgondische katholiek die veel voor de samenleving deed) kon er maar kort van genieten, hij overleed in 1942. Een lezenswaardige schets van de familie Jongerius en het bedrijf is te vinden op de Jongerius-stamboomsite.
Na de oorlog ging het bergafwaarts met de firma, die verweten werd met de Duitsers te hebben samengewerkt in de oorlog. Begin jaren ’50 ging Jongerius failliet en kwam het terrein in handen van Defensie. In de decennia daarna sneuvelden veel oorspronkelijke elementen van de gebouwen. Vooral het kantoorgebouw is een saaie witte doos geworden. Eind jaren ’90 had Defensie de gebouwen niet meer nodig en volgden enkele jaren van leegstand.
Helaas zag ik dat de tand des tijds de villa steeds verder toetakelde. Door tijdelijke bewoning is de situatie inmiddels geconsolideerd. Doordat de bovenverdieping van de villa bewoond is, konden we tijdens de rondleiding maar een deel van de villa bekijken, waarbij ondermeer de houten lambrizeringen opvielen.
Projectontwikkelaars azen op het terrein van het Jongeriuscomplex. De villa is inmiddels aangewezen als rijksmonument. De Stichting Vrienden van het Jongeriuscomplex (waarin kleinkinderen van Jan Jongerius) maken zich er niet alleen sterk voor dat de villa wordt gerestaureerd, maar ook dat de tuin en het kantooorgebouw een beschermde status krijgen. Als dat lukt is het de bedoeling dat de gebouwen een openbare, sociaal-culturele (buurt)functie krijgen. Waarschijnlijk zal het complex volgend jaar in AVRO’s tv-programma Restauratie meedingen naar een miljoen.
De ontwikkelingen rond het complex en bijzonder historisch materiaal is te vinden op de website van de stichting.
