“Verhevigd realisme” – zo omschrijft acteur Bas Keijzer de stijl van Dirk Tanghe. Hevig – jazeker. Realisme – dat ook. En zelfs in meerdere vormen. In de 21e eeuw is de benauwende druk van het geloof nog altijd een realiteit. In de 19e eeuw was realisme een kunststroming die de zondeval omvormde tot een genetisch fenomeen: de zonden van de vader mondden onherroepelijk uit in –om maar eens wat te noemen– hersenverweking bij de zoon. De regisseur van De Paardenkathedraal heeft met Spoken in elk geval gekozen voor een duidelijke vorm — en iedereen wàs ook in vorm.Voor spelers Maike Meijer (mevrouw Alving), Bas Keijzer (dominee Manders), Thomas de Bres (Engstrand) en Elisa Beuger (Regine) trouwens niets dan lof — al leek Engstrand in het begin wel een beetje weggelopen uit de Efteling.
Hendrik Ibsen zelf was een realist tegen wil en dank. Als rijkeluiszoon moest hij aanzien hoe zijn vader failliet ging en hij moest zelf als apothekersassistent de kost gaan verdienen. Deze ervaring zal zowel hem, als zijn stukken (tjsa:) gevormd hebben. Ibsen graaft naar de psychologische dieptes, en haalt daar het een en ander naar boven. Wie meer over het hoe en waarom van de voorstelling wil weten, leze het interview in het Utrechts Nieuwsblad.
Hier volstaat te zeggen: het eerste bedrijf duurt een slordige anderhalf uur, en laat je ademloos toekijken naar een gestileerde opeenvolging van scènes die op zichzelf al een stuk zouden vormen — en daarna kun je als toeschouwer meemaken hoe alle gesuggereerde lijntjes onherroepelijk, één voor één, uitmonden in een peilloze afgrond. Het venijn zit in de staart — als je na drieënhalf uur murw van leed bent, krijg je het hysterische levenseinde van de zoon des huizes nog op je gezicht… De stilering, die ingetogen de leegte van binnen vormgaf, wordt ook prijsgegeven aan de dramatiek — het is zo vreselijk, het is zelfs bijna niet meer leuk om naar te kijken.
Liefhebbers kunnen nog in de reprise va. 21 september terecht.
1 reactie
Inmiddels heb ik heel wat stukken van De Paardenkathedraal o.l.v. Dirk Tanghe gezien. Toch blijft het gezelschap me verrassen. Ook ‘Spoken’ was weer anders dan anders.
Een kale, tergend trage opvoering van ruim 3 uur, die grotendeels uit tweegesprekken bestaat. De handeling speelt zich af in een schemerige, chique salon, terwijl het buiten alsmaar onweert. De atmosfeer is somber en verstikkend. Langzaam ontrafelen zich duistere familiegeheimen, wat me aan ‘Festen’ herinnerde. Vooral door de aan ‘hersenverweking’ lijdende zoon moest ik ook denken aan Tanghe’s eerdere stuk ‘Equus’, waarin dezelfde acteur een psychiatrische patiënt speelde.
‘Spoken’ is een tweestrijd tussen plichten en verantwoordelijkheden aan de ene kant, vertegenwoordigd door de overtuigend spelende dominee, en aan de andere kant de zoektocht naar levenslust, vooral zichtbaar in de zoon des huizes, een ‘liederlijke kunstschilder’. De vrouw des huizes worstelt daar ergens tussenin. Een emotioneel uitputtend stuk, dat mij zeker kon boeien.