Ik heb zojuist Rubicon neergelegd, een boek van Tom Holland over het einde van de Romeinse Republiek. Niet bepaald een actueel onderwerp, zult u zeggen, en tamelijk stoffig. En toch heb ik het ademloos uitgelezen — ik kon het bijna niet wegleggen.
Misschien omdat Tom Holland verschrikkelijk lekker schrijft. Hij heeft ook scenario’s heeft geschreven voor BBC-producties over de Romeinse tijd, maar ook horrorverhalen, vampieren incluis. Misschien ook omdat de geschiedenis bol staat van intrige en krijgsgewoel.
Holland begint met het begin van de Romeinse Republiek. De Romeinen die tijdens de Republiek leefden waren tegelijk verschrikkelijk ambitieus, en bang voor de gevolgen van die ambities. Aan de ene kant werden burgers uitgedaagd om zo hoog mogelijk te komen, aan de andere kant was het hele idee van de democratie erop gericht dictators onmogelijk te maken: men mocht de hoogste rang (consul) slechts voor één jaar bekleden, en dan ook altijd met zijn tweeën.
Deze situatie zorgt voor de nodige stabiliteit. Tijdens deze periode verslaan de Romeinen de Carthagers, en breiden hun invloedssfeer uit tot over het Middellandse Zeegebied. Als Rome een echt wereldrijk begint te worden, beginnen echter de problemen. Een twist tussen een succesvolle veldheer (Marius) en een andere (Sulla) brengt een einde aan de stabiliteit. Sulla grijpt de macht en wordt de eerste dictator sinds vierhonderd jaar.
Vanaf dat moment struikelen in Rubicon de bekende namen over elkaar. De ijdele Pompeius – veldheer met Oosterse allure; de ambitieuze Cicero – redenaar met de gladde tong; de schone Cleopatra – verleidelijke koningin van Egypte; de dappere Marcus Anthonius; de losbandige (jawel!) Caesar; de onkreukbare Cato. Met uitzondering van de laatste zijn ze uit op de macht van het nieuwe, grote wereldrijk. Het einde van het boek is bekend. Julius Caesar grijpt de macht, wordt vermoord door Brutus, en wordt opgevolgd door de latere keizer Augustus.
Holland slaagt erin deze personages tot leven te wekken (zonder dat het een roman wordt), en tegelijk maakt hij honderd beslissende jaren in de geschiedenis van Rome tastbaar. De volgende keer dat ik over het Forum Romanum wandel, zal ik met andere ogen kijken.
Overigens is het antieke Rome al een tijdje hot. Niet alleen is er de televisieserie Rome, maar ook thrillerschrijver Robert Harris komt met een trilogie, Imperium, over het leven van Cicero. De relevantie voor onze tijd (in de Pax Americana) is blijkbaar overduidelijk.