Vanochtend las ik over een Oostenrijks meisje dat acht jaar in een kelder is vastgehouden. Het bericht viel me extra op, vanwege de overeenkomst met het boek dat ik aan het lezen was. In The Collector wordt een jonge vrouw ook in een busje ontvoerd en in een kelder opgesloten.
The Collector was het debuut van John Fowles (ook schrijver van The French Lieutenant’s Woman, overleden in 2005) en direct een succes. Een miljoenenoplage, een verfilming (niet gezien) en al jaren veel gelezen door scholieren. Minstens tien jaar had ik de versleten pocket al in huis, deze week pakte ik hem in een impuls uit de kast.
De hoofdpersoon van The Collector is Frederick, een wereldvreemde verzamelaar van vlinders. Hij dagdroomt voortdurend over de kunststudente Miranda. Als Frederick (die zich liever Ferdinand noemt) een loterij wint, besluit hij het geld aan te wenden om dichterbij Miranda te komen. Hij weet dat ze hem niet zal zien staan, omdat hij niet knap, intelligent en la-di-da genoeg is. Daarop besluit Frederick om een afgelegen cottage met een grote kelder te kopen. Hij ontvoert Miranda zoals hij een vlinder zou vangen, in de hoop dat ze vanzelf verliefd op hem wordt als ze meer tijd in z’n omgeving doorbrengt. Frederick maakt aanvankelijk geen misbruik van zijn machtspositie, hij behandelt Miranda als een koningin en koopt alles voor haar waar ze om vraagt.
Hoewel het gegeven vrij simpel is, zit het boek slim in elkaar. Interessant zijn de wisselende psychologische verhoudingen tussen ontvoerder en ontvoerde, evenals het belangrijke onderliggende thema van sociale en culturele klasseverschillen, waardoor Frederick en Miranda in verschillende werelden lijken te leven.
Het eerste deel wordt beschreven vanuit het gezichtspunt van Frederick. Je leert hoe hij tot zijn actie komt, hoe te werk gaat en hoe hij hoopt dat Miranda van hem gaat houden. Bijzonder vond ik dat ik als lezer niet automatisch Frederick een monster vond, maar ook een meelijwekkend figuur. Deel twee beschrijft grotendeels dezelfde gebeurtenissen, maar dan via het dagboek dat Miranda bijhield tijdens haar gevangenschap. Ze wordt steeds wanhopiger en denkt voortdurend aan ontsnappen.
Toch zijn er ook momenten dat ze uit eenzaamheid (en misschien wel het Stockholmsyndroom) naar het gezelschap van Frederick verlangt. Ondertussen analyseert ze ook haar eigen leven, en vooral de (platonische) relatie met haar ‘mentor’, de oudere ‘authentieke’ kunstenaar G.P. De twee korte delen aan het eind zijn weer vanuit Frederick beschreven.
In de Oostenrijkse ontvoeringszaak komt het meisje uiteindelijk vrij en pleegt de dader zelfmoord. Dat had ook het einde van The Collector kunnen zijn, maar John Fowles koos voor een minder bevredigende afloop…
